Odrzykoń wieś - zapisana na starej fotografii

Wysiłkiem Stowarzyszenia Odrzykoniaków, w sierpniu 2023 roku, został wydany pierwszy tom albumu zdjęć pokazujących wieś Odrzykoń i jej mieszkańców drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX w. (do 1945 r.). Redaktorem, a również inicjatorem i realizatorem tego albumu, jest dr Robert Zawisza, który ponad półtora roku z wielką twórczą żarliwością prowadził żmudną pracę zbierania starych fotografii przechowywanych w szafach, szufladach i innych zakamarkach odrzykońskich rodzin, obecnych i byłych mieszkańców Odrzykonia. Najczęściej za pośrednictwem Internetu słał prośby i apele o udostępnienie dla przyszłych pokoleń zasobów zbiorów fotograficznych, które zachowały się jeszcze wśród pamiątek rodzinnych mieszkańców Odrzykonia. Efektem tej pracy jest zgromadzenie skanów kilkuset fotografii z różnego czasu, różnej jakości i stanu zachowania, pokazujących dawne obrazy Odrzykonia i jego mieszkańców oraz zdarzeń z ich życia codziennego i uroczystych spotkań rodzinnych. Fotografie i dokumenty zamieszczone w albumie to tylko część zebranego materiału. Zapewne ramy tego wydawnictwa nie pozwoliły na zamieszczenie wszystkich zgromadzonych zdjęć, ale nieopublikowane fotografie pozostają w archiwum Stowarzyszenia Odrzykoniaków i mogą być bazą następnych publikacji na dotyczących historii Odrzykonia.

Każda fotografia jest nośnikiem treści historycznych, ale również dostarcza wiele wrażeń estetycznych i emocjonalnych, a także jest źródłem refleksji etnograficznych.

Duża różnorodność zgromadzonego materiału fotograficznego sprawiła, że przed redaktorem pojawiały się problemy kwalifikowania formalnego i merytorycznego poszczególnych fotografii (co zostało zaznaczone we wstępie). Wielką trudnością była zapewne również identyfikacja przedstawionych osób, datowanie, nie mówiąc o autorach poszczególnych zdjęć. Stąd też w albumie zamieszczone są zdjęcia bez podpisu lub z bardzo enigmatycznym podpisem, co może być również swoistym zaproszeniem osób oglądających album do rozpoznawania postaci, miejsc i zdarzeń, przedstawionych na poszczególnych fotografiach.

Album na 232 stronach zawiera 511 fotografii ujętych w dziesięć rozdziałów: Wstęp (3 fot.), Dawny Odrzykoń (52 fot.), Rodziny odrzykońskie (77 fot.), Na portretach (77 fot.), Zdjęcia grupowe (28 fot.), W polu i zagrodzie (42 fot.), Religia i kultura (94 fot.), Na obczyźnie (51 fot.), W mundurze (67 fot.), Dokumenty (20 skanów).

Zdjęcia z rodzinnych zbiorów udostępniło 62 mieszkańców (obecnych lub byłych) Odrzykonia, ale swoje archiwa udostępniły również: Stowarzyszenie Odrzykoniaków, Muzeum Wsi Odrzykoń, Muzeum Podkarpackie w Krośnie, Muzeum Regionalne w Jaśle oraz Wydawnictwo Ruthenus.

Każda fotografia może być przedmiotem szczegółowszych studiów postaci, ubiorów, upodobań, zajęć gospodarskich, zamożności, związków rodzinnych i społecznych, ale również warunków życia, pracy, nauki i zabawy, obyczajów, tożsamości kulturowej, architektury domów mieszkalnych, wiatraków, kuźni itd. Większość fotografii to zdjęcia pozowane, często w atelier fotograficznym lub w warunkach środowiskowych, co sprawia, że poszczególne postacie są odświętnie ubrane, uczesane i odpowiednio ustawione. Rzadkie są zdjęcia sytuacyjne, ale też one pokazują Odrzykoń i Odrzykoniaków rzeczywistych. Ówczesne aparaty fotograficzne i fotografowanie było w tamtych czasach drogie. Dlatego dopiero w latach trzydziestych XX w. fotografia stała się bardziej dostępna, a rozwijająca się fotografia amatorska dostarczała coraz więcej różnych zdjęć. Dziś zewsząd otaczają nas obrazy, które starają się mówić o przedstawianych postaciach miejscach i zdarzeniach. Tak również fotografie z w/w albumu opowiadają o dawnym Odrzykoniu i jego ludziach.

Album został wydany przy wsparciu środków Unii Europejskiej w ramach poddziałania 19.2 - "Wsparcie na wdrożenie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność", objętego "Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020".

W planie jest wydanie drugiego tomu albumu przedstawiającego obrazy Odrzykonia po II wojnie światowej.

Dr Stanisław Szafran